“Ik wil het er NU over hebben!” – wat Transactionele Analyse ons leert over ruzie, stress en verbinding
Soms gebeurt het zomaar: een gesprek dat begint met een meningsverschil, eindigt in frustratie of zelfs in stilte. Een van mijn coachees oefent met het toepassen van Transactionele Analyse (TA) in haar relatie en bracht een herkenbare situatie mee:
Hij (met stemverheffing): “Ik wil het er nu over hebben!”
Zij: “En precies daarom – de manier waarop je het zegt – wil ik het er nu niet over hebben.”
Daarna loopt ze weg.
Misschien herken je dit: iemand eist aandacht op, jij voelt je onder druk gezet en je eerste reactie is afstand nemen. Maar wat gebeurt er hier eigenlijk – en hoe kan het anders?
De drie egotoestanden in TA
Transactionele Analyse onderscheidt drie zogenaamde egotoestanden, manieren van reageren die we allemaal in ons repertoire hebben:
- Ouder (O) – waarin we reageren vanuit normen, waarden of kritiek die we hebben meegekregen.
- Volwassene (V) – waarin we in het hier-en-nu blijven, rationeel en met aandacht voor feiten en mogelijkheden.
- Kind (K) – waarin we reageren vanuit emoties, spontaniteit of oude patronen uit onze jeugd.
Gezonde communicatie verloopt idealiter van Volwassene naar Volwassene: open, objectief en met wederzijds respect.
Analyse van de casus
Wat zien we in dit voorbeeld gebeuren?
- Hij reageert vanuit de Kritische Ouder (KO): zijn toon is dwingend, zijn boodschap eisend.
- Zij wil reageren vanuit de Volwassene, maar haar “precies daarom” klinkt als een prikje. Daarmee komt ze in haar Opstandige Kind (OK) terecht.
- Door vervolgens weg te lopen, verbreekt ze het contact. Binnen TA noemen we dit vaak een passieve strategie: de confrontatie vermijden, zonder een bewuste keuze voor een ander moment.
➡️ Het gevolg: beiden raken verstrikt in hun egotoestanden. In plaats van verbinding en een kans op oplossing, groeit de afstand.
De rol van stress en perfectionisme
Waarom schieten we zo makkelijk in deze patronen? Vaak speelt stress een grote rol. Onder druk grijpt ons brein sneller terug op automatische reacties: dwingen, prikken of vermijden.
Voor mensen met een sterke perfectionistische kant is dit extra herkenbaar. Je wilt het “goed” doen, geen fouten maken en conflicten vermijden of juist direct oplossen. Maar perfectionisme legt een extra laag spanning bovenop het gesprek – waardoor je nog sneller uit je Volwassene stapt.
Het resultaat? Gesprekken worden beladen, emoties lopen op, en de kans op echte verbinding verkleint.
Hoe kan dit anders?
De kunst van de Volwassene is om bewust te kiezen, grenzen aan te geven zonder afwijzing, en toch in verbinding te blijven. Dat vraagt vaak nét wat meer woorden en kalmte, juist in het heetst van de strijd.
Voorbeelden van een Volwassene-reactie:
“Ik merk dat dit me overweldigt. Voor mij werkt het beter als we hier later op terugkomen – bijvoorbeeld vanavond. Dan kan ik mijn gedachten rustig ordenen en écht naar je luisteren. Is dat oké voor jou?”
Of – wanneer de ander blijft aandringen:
“Ik hoor dat dit voor jou nú belangrijk is. Tegelijkertijd voel ik dat ik op dit moment niet in staat ben om goed te reageren. Laten we dit gesprek even parkeren – ik wil het niet uitstellen, maar ik wil wel dat het constructief is.”
Zie je het verschil? Er wordt een duidelijke grens gesteld, maar zonder de ander af te wijzen. Het contact blijft intact.
Reflectie voor jezelf
- In welk deel van jouw egotoestand zat jij bij het laatste conflict dat je had?
- Wat deed stress of perfectionisme op dat moment met jou?
- Wat zou je, vanuit je Volwassene, de volgende keer anders kunnen zeggen of doen?
TA-inzichten die helpen
- Grenzen stellen is Volwassene-gedrag – maar de toon en timing zijn cruciaal.
- Weglopen zonder afstemming voelt voor de ander vaak als straf, en triggert Kind-gedrag.
- Stress en perfectionisme maken het lastiger om in je Volwassene te blijven. Hoe meer spanning, hoe sneller oude patronen het overnemen.
- Volwassene-communicatie gaat niet alleen over de woorden die je kiest, maar ook over je houding en toon: rustig, empathisch en helder.
Deze casus laat mooi zien hoe snel we in oude patronen kunnen schieten – zeker als stress of perfectionisme een rol speelt. Hoe krachtig is het dan om te leren schakelen naar de Volwassene: bewust, kalm en in verbinding.
Wil jij ook leren omgaan met stress en perfectionisme in je communicatie?
Veel mensen die bij mij komen, merken dat hun stress of perfectionisme hen vaak parten speelt: in gesprekken met hun partner, op het werk of met zichzelf. Transactionele Analyse geeft je inzicht én praktische handvatten om anders te reageren. Wil jij ontdekken hoe je vanuit je Volwassene steviger, rustiger en met meer verbinding kunt communiceren – ook onder druk?
👉 Plan dan gerust een gratis (online) inzichtsessie met me in. In dit gesprek van ca. 30 minuten bespreken we waar jij tegenaan loopt, krijg je meteen 3 praktische tips van me en kijken we of ik je evt. verder kan helpen.